Quy hoạch Phát triển Điện VIII được chờ đợi từ lâu đặt mục tiêu phát triển khoảng 7GW điện gió ngoài khơi ở Việt Nam. Tuy nhiên, cả nhà đầu tư và địa phương đều chờ lộ trình rõ ràng hơn.

Việt Nam đang thu hút sự chú ý đáng kể từ ngành công nghiệp điện gió ngoài khơi toàn cầu, sau sự phát triển thành công rực rỡ của thị trường ở châu Á như Đài Loan, Nhật Bản và Hàn Quốc.

Bà Nguyễn Thanh Huyền, Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam, Bộ Tài nguyên và Môi trường, cho biết: “Điện gió ngoài khơi đang bắt đầu bùng nổ.”

Ông cho biết thêm, số lượng doanh nghiệp xin phép khảo sát biển để phát triển điện gió ngoài khơi ngày càng nhiều. “Trước đây chỉ có 3 doanh nghiệp xin giấy phép. Trong hơn một năm rưỡi qua đã có 35 đơn vị xin phép khảo sát biển tại 41 vị trí đo đạc”, ông Huyền chia sẻ.

Ở miền Bắc Việt Nam, hiện có 22 dự án đăng ký với tổng công suất 51,6GW. Trong khi đó, tại miền Trung và miền Nam có 74 dự án điện gió ngoài khơi đăng ký với tổng công suất lắp đặt là 104,6GW. Như vậy, tổng công suất lắp đặt điện gió ngoài khơi đăng ký trong Quy hoạch phát triển điện VIII (QHĐ 8) là hơn 156GW, gấp nhiều lần so với mục tiêu 7GW vào năm 2030.

Trong số này, có nhà đầu tư đăng ký hoạt động hết công suất cho cả một tỉnh, một vùng khiến các doanh nghiệp khác mất cơ hội. Tại nhiều cuộc họp trước đó, lãnh đạo Bộ Công Thương và Chính phủ đều khẳng định khó có thể đáp ứng hết yêu cầu bổ sung quy hoạch của các nhà đầu tư.

Quá tải lãi suất

Ông Bùi Văn Thịnh, Chủ tịch Hiệp hội Điện gió Bình Thuận, nhấn mạnh lưới điện là một trong những rào cản đối với việc phát triển điện gió ngoài khơi ở Việt Nam.

“Lưới điện Việt Nam hiện đang quá tải năng lượng tái tạo. Hệ thống lưới điện của đất nước độc lập, không liên kết với các khu vực như EU hay Bắc Mỹ. Vì vậy, khi các dự án điện gió ngoài khơi hoàn thành, lưới điện sẵn sàng truyền tải công suất cần đầu tư rất lớn”, ông Thịnh nói.

Ông Stuart Livesay, Tổng giám đốc dự án điện gió La Gan, cho biết: “Mục tiêu đến năm 2030 là có 7GW điện gió ngoài khơi, nhưng cách thức triển khai và thiết kế các hợp đồng mua bán điện vẫn chưa rõ ràng. Nếu không có những đảm bảo nhất định thì sẽ rất khó thực hiện.”

Ông đề nghị các văn bản chính thức của UBND tỉnh đề xuất đưa dự án điện gió ngoài khơi vào PDP8 nên được coi là một thành phần của hồ sơ xin phép thực hiện khảo sát điện gió ngoài khơi.

“Sự hỗ trợ của chính quyền tỉnh cho thấy khả năng và cam kết của nhà đầu tư sau giai đoạn tham vấn và đánh giá của chính quyền địa phương và trung ương”, Livesay đề xuất.

Tương tự, ông Sebastian Hald Buhl, Giám đốc quốc gia của Orsted tại Việt Nam, cũng đề xuất ủy ban nhân dân các tỉnh nên tham gia vào quá trình lựa chọn nhà đầu tư. Trong số đó, thư chấp thuận cho nhà phát triển dự án từ các ủy ban đó phải là một tiêu chí sơ tuyển.

Ông nói: “Các địa phương đóng vai trò lựa chọn ban đầu và rất hiệu quả trong việc tránh trùng lặp các cuộc khảo sát khai thác trong cùng một khu vực.

Liên danh nhà đầu tư Orsted Group và T&T Group có vốn đầu tư trong nước đang phát triển danh mục dự án điện gió ngoài khơi với tổng công suất hơn 20GW, được chia thành nhiều giai đoạn và các tỉnh thành khác nhau của Việt Nam.

Ông Phạm Nguyên Hùng, Phó Cục trưởng Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo (Bộ Công Thương) cho biết, các nước phát triển nhất đều bố trí nguồn lực khảo sát, tổ chức đấu thầu khu vực biển để các nhà phát triển dự án tiến hành nghiên cứu, khảo sát. “Cách làm này cũng cần được nghiên cứu để áp dụng tại Việt Nam”, ông Hùng nói.

Kinh nghiệm từ các nhà đầu tư cho thấy, để đánh giá ra nước ngoài phải mất 2-3 năm. Sau đó là thiết kế, lựa chọn nhà thầu, chế tạo và lắp đặt, tất cả đều mất khoảng 4-5 năm. Vì vậy, để đạt được mục tiêu phát triển các dự án điện gió ngoài khơi vào năm 2030, khung pháp lý cần thiết cần được ban hành trong năm tới.

Bà Nguyễn Thị Thanh Bình, Phó tổng giám đốc T&T Group, cho biết tại hội thảo về lộ trình điện gió ngoài khơi hồi tháng 6 rằng thách thức lớn nhất hiện nay là chính sách chưa rõ ràng.

“Khung chính sách, lộ trình xây dựng, cơ chế giá điện gió ngoài khơi chưa được xây dựng và thiếu hướng dẫn cụ thể, rõ ràng”, ông Bình nói.

Biểu giá mua điện cố định sẽ hết hạn vào tháng 10/2021 và Bộ Công Thương đang soạn thảo, lấy ý kiến về cơ chế đấu thầu giá cho năng lượng tái tạo, trong đó có điện gió ngoài khơi. Ông Bình băn khoăn việc áp dụng đấu thầu ngay các dự án điện gió ngoài khơi có thể gây rủi ro cho cả nhà đầu tư và mục tiêu phát triển của PDP8.

Điều gì tiếp theo?

Trong khi đó, ông Mark Hutchinson, đại diện Hội đồng Năng lượng gió toàn cầu cho biết, chưa có thị trường nào trên thế giới huy động được 3GW điện gió ngoài khơi trong giai đoạn đầu thông qua đấu thầu.

Trong dự thảo PDP8, mục tiêu là phát triển 7GW điện gió ngoài khơi vào năm 2030, 4GW ở miền Bắc và 3GW ở miền Nam. Bộ Công Thương giải thích nguyên nhân chủ yếu liên quan đến hạn chế đường truyền liên miền.

“Việc đầu tư mạnh vào điện gió ngoài khơi phía Nam sẽ dẫn đến cắt giảm công suất, gây thiệt hại cho nhà đầu tư do khả năng truyền tải bị hạn chế. Hutchinson cho biết, phía bắc có hệ số năng lượng gió thấp hơn nhưng có lợi thế về truyền tải.

Theo các chuyên gia năng lượng, điểm đấu nối của dự án điện gió ngoài khơi càng gần điểm đấu nối lưới điện trên bờ càng tốt. Tuy nhiên, điều này không phải lúc nào cũng có thể thực hiện được và chiều dài cáp trên bờ từ đất liền đến trạm biến áp trên bờ có thể khá lớn.

Để khắc phục vấn đề này, các chủ đầu tư có kinh nghiệm có thể cân nhắc đầu tư xây dựng và nâng cấp các bộ phận của hệ thống truyền tải điện cao thế. Điều này có thể nâng cao khả năng truyền tải lưới điện khu vực, củng cố hệ thống, giảm thiểu rủi ro và tránh cắt điện.

Livesey, đại diện cho dự án La Gan ở tỉnh Bình Thuận, cho biết các dự án điện gió ngoài khơi quy mô lớn có thể tạo ra một lượng điện đáng kể với tỷ lệ khả dụng cao hơn nhiều dạng năng lượng tái tạo trên bờ. Tăng cường sản xuất năng lượng gió ngoài khơi và nhằm mục đích kích thích phát triển kinh tế địa phương và quốc gia cần được hỗ trợ bằng việc nâng cấp lưới điện và được xem xét cẩn thận ngay từ đầu. Lập kế hoạch chiến lược cụ thể và tài trợ thích hợp là cần thiết để hỗ trợ năng lượng nhiều hơn.

“Chúng ta cần khẩn trương làm dự án thí điểm tiên phong để từ đó rút ra bài học kinh nghiệm, đưa ra tiêu chí lựa chọn nhà đầu tư và cơ chế đầu tư tốt nhất để phát triển năng lượng mới này”, ông nói.

Theo: Vietnam Investment Review (VIR)